Έφυγε ο Σπαθάρης και μας έμειναν οι καραγκιόζηδες

ΤΕΛΙΚΑ ο Καραγκιόζης είναι Τούρκος ή Έλληνας; Ή μήπως η ιστορία του πηγαίνει ακόμα πιο βαθιά; Η UNESCO πάντως έβγαλε τη δική της απόφαση, ότι ο Καραγκιόζης είναι Τούρκος. Και τον χάρισε στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας! Τελεία.

Αυτό είναι το γεγονός. Το πρόσφατο γεγονός. Ποιος είναι ο Καραγκιόζης; Για μένα είναι ο ήρωας των παιδικών μου χρόνων. Φαντάζομαι ότι και για πολλούς από εσάς είναι το ίδιο ακριβώς. Ο Καραγκιόζης είναι συναίσθημα, είναι αγάπη, είναι λατρεία. Θυμάμαι πιτσιρικάς ακόμα, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η ασπρόμαυρη κρατική τηλεόραση μετέδιδε τις καταπληκτικές παραστάσεις του Σπαθάρη κάθε Πέμπτη βράδυ στις οκτώ. Μαζευόμασταν όλα τα πιτσιρίκια στην τηλεόραση του γείτονα για να τον δούμε! Έξυπνος, αστείος και καρπαζοεισπράκτορας! Ήξερε να κατατροπώνει τους εχθρούς, να βρίσκει τρόπους να επιβιώνει, να ξεγελάει την πείνα του, να διεκδικεί, να καταφέρνει τον Βεζύρη και να εκπροσωπεί επάξια τον εξαθλιωμένο και πονηρό Έλληνα στο περιβάλλον της Τουρκοκρατίας και όχι μόνο! Είναι δυνατόν να μην ήταν Έλληνας αυτός ο Μαυρομάτης;

Καραγκιόζης στην τουρκική, πάει να πει μαυρομάτης στην ελληνική! Ένας ήρωας που δεν μπορεί να είναι Τούρκος με τίποτα. Και ξέρετε γιατί; Ο Καραγκιόζης μας, αυτός ο ξυπόλητος και πειναλέος ήρωας, έχει ταμπεραμέντο ελληνικό. Δεν μπορεί να είναι Τούρκος, δεν μπορεί να είναι Πέρσης, δεν μπορεί να είναι Άραβας. Είναι κουτοπόνηρος σαν τον Έλληνα, τον Νεοέλληνα που πλάστηκε έτσι από την εποχή της Τουρκοκρατίας και μετά. Παλεύει, αγωνίζεται, επαναστατεί, καραδοκεί, μικροαπατεώνας, πονηρός και κουτοπόνηρος, αφέντης του εαυτού του ακόμα κι αν είναι σκλαβωμένος, ξέρει να επιβιώνει σε κάθε εποχή, ξέρει να μάχεται με τους δικούς του μοναδικούς τρόπους. Ελαττώματα και χαρίσματα συνάμα, τα ίδια πράγματα.

Για όλους εμάς, ο Καραγκιόζης, αυτός ο γλυκύτατος καμπούρης ξυπόλητος πειναλέος ήρωας των παιδικών μας χρόνων, δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο, παρά βγαλμένος από την καρδιά μας. Γιατί μεγάλωσαν μαζί του δεκάδες γενιές Ελλήνων. Κι αφήστε τους άλλους να λένε ό,τι θέλουν.

Ξέρετε κάτι; Η Ιστορία, μας διδάσκει μία και μόνη και μοναδική αλήθεια. Όσες ταμπέλες κι αν βάλεις σε κάποιον, αυτές με τον χρόνο θα καταρρεύσουν ως σάπιες προμετωπίδες, ανίκανες να σταθούν στο ύψος τους. Κι αν στον σημερινό μας κόσμο, οι διάφοροι οργανισμοί όπως η UNESCO και όποιοι άλλοι, επιθυμούν να βάζουν ταμπέλες και να καρφώνουν κορνίζες στους τοίχους της Ιστορίας, να είστε σίγουροι ότι δεν θα αντέξουν. Η ταμπέλα είναι μια στιγμή μόνο της Ιστορίας. Η Ιστορία είναι που οριοθετεί, ο χρόνος που δίνει ονόματα και πατρίδες στις καρδιές μας και όχι στα χαρτιά!

Αν ψάξετε το ζήτημα εγκυκλοπαιδικά θα βρείτε πολλά στοιχεία, αντιφατικά μεταξύ τους. Ορίστε τη λέει μια από αυτές για την καταγωγή του Καραγκιόζη. Γύρω στα 1850 κάποιος Έλληνας που τον έλεγαν Μαυρομάτη, Υδραϊκής καταγωγής που κατοικούσε στην Κίνα, σοφίστηκε, επειδή αντιμετώπιζε μεγάλες οικονομικές δυσκολίες, να φτιάξει ένα «θέατρο σκιών». Έκοψε, λοιπόν, ηθοποιούς από χαρτί, πήρε ένα πανί που το στερέωσε τεντωμένο κάθετα, έβαλε από μέσα κεριά για να φωτίζεται κι άρχισε τις παραστάσεις. Και τα κατάφερε μια χαρά, πραγματοποιώντας μεγάλα κέρδη. Στον πρωταγωνιστή του θεάτρου του, έδωσε το δικό του όνομα: Μαυρομάτης. Ύστερα από καιρό πήγε στην Κωνσταντινούπολη και συνεργάστηκε με το Γιάννη Μπράχαλη. Αυτός ο Μπράχαλης Γιάννης ήρθε κατόπιν στην Ελλάδα κι έδινε παραστάσεις στον Πειραιά σ’ ένα καφενείο. Υπάρχουν κι άλλες πολλές ιστορίες! Διαλέγεις και παίρνεις! Δύσκολη υπόθεση, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα.

Ξέρετε ποιο είναι το θέμα; Στην Ελλάδα ο Καραγκιόζης έχει πεθάνει προ πολλού. Μετά τον θάνατο του Σπαθάρη, έκλεισε και τυπικά πια, η Ιστορία του Καραγκιόζη στην ελληνική παράδοση.

Το ζήτημα είναι ότι μας έμειναν κάτι καραγκιόζηδες μικροπολιτικάντηδες και κομματικο-κακομούτσουνοι να περιφέρουν τα αδειανά τους σαρκία και να παριστάνουν τους σωτήρες της χώρας! Μόνο που δεν μπορούν να περισώσουν τίποτα απολύτως πέρα από τους θώκους τους, που νομίζουν ότι έτσι θα μείνουν στην Ιστορία, η οποία θα τους ξεράσει κι αυτή κάποια στιγμή. Πώς να διεκδικήσεις τον γλυκό καμπούρη Μαυρομάτη – Καραγκιόζη αν δεν σ’ ενδιαφέρει πια ο γνήσιος λαϊκός πολιτισμός; Πώς να διεκδικήσουμε τον Καραγκιόζη ως μέρος της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, ακόμα κι αν τυπικά έχει τουρκικό όνομα, από τη στιγμή που καθημερινά την απεμπολούμε με τα ίδια μας τα χέρια σε όλα τα επίπεδα;

Η απόφαση της UNESCO είναι απλώς η ταφόπλακα σε ένα τμήμα της ελληνικής λαϊκής παράδοσης και όλα τα κείμενα που γράφονται πια γι’ αυτό το θέμα, είναι μνημόσυνο στη μνήμη του Καραγκιόζη! Τυπικό μεν, ουσιαστικό όμως όχι. Γιατί, η λαϊκή παράδοση παραμένει πάντα στην καρδιά ενός λαού και όχι στις ταμπέλες που είναι μόδα της εποχής.

Είναι όπως το ζήτημα του ονόματος της Μακεδονίας. Ακόμα και αν οι Σκοπιανοί ονομαστούν τυπικά «Μακεδόνες» και «Μακεδονία», όλοι γνωρίζουν καλά και περισσότερο απ’ όλους οι ίδιοι, ότι δεν πρόκειται να είναι ποτέ οι Μακεδόνες του Μεγαλέξανδρου! Αυτή είναι η μία και μοναδική αλήθεια της Ιστορίας! Οι ίδιοι απεμπολούν τη δική τους Ιστορία! Τα υπόλοιπα είναι ιστορίες για καραγκιόζηδες πολιτικούς και πολιτικούς καραγκιόζηδες ανίκανους να διεκδικήσουν!

Θ.Πολ.

[ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΑ στην τοπική εβδομαδιαία εφημερίδα της Δράμας SEVEN στις 21 Ιουλίου 2010]